In 2013 was het nog zo eenvoudig: Nederland wil misschien de Walrusklasse onderzeeboten vervangen. Inmiddels is er zoveel gebeurd, zoveel veranderd en weer terug veranderd, en is ook op Marineschepen.nl een berg aan artikelen ontstaan. Het project is voor buitenstaanders lastig te volgen en als je er dankzij recente media-aandacht voor het eerst van hoort, is het ook niet altijd even overzichtelijk. Daarom tien vragen en antwoorden. Dan weet je precies… wat ook insiders niet weten.

1. Waar gaat dit over?
Die vraag komt vaker voorbij, maar dan met ‘gaat’ die uit vier a’s bestaat. Nederland heeft vier onderzeeboten, van de Walrusklasse. Ontworpen door de Koninklijke Marine en de industrie, gebouwd door de Rotterdamsche Droogdok Maatschappij (RDM). Dat gebeurde allemaal in de jaren ’80: de oudste boot stamt uit 1989, de jongste uit 1994.

In 2013 werd voor het eerst gesproken over vervanging van de vier onderzeeboten, want de boten zijn echt oud aan het worden. Een kleine zes jaar later is er een keiharde competitie aan de gang. Er zijn vier internationale scheepsbouwers in de race, wie gaat afvallen wordt de komende weken bekend gemaakt. In 2027 moet de eerste boot klaar zijn. Maar of dat nog gaat lukken is de vraag.

2. Waarom hebben we onderzeeboten nodig?
Onderzeeboten zijn ontzettend moeilijk op te sporen en hebben het zwaarste wapen van de Nederlandse krijgsmacht. Best een goede combi. Daarnaast kunnen ze ongezien speciale eenheden aan land zetten (voor spionage, sabotage, aanvallen, etc.) en ze kunnen zelf inlichtingen verzamelen over andere landen of hun marineschepen. Andere eenheden bij Defensie kunnen sommige taken ook volbrengen, maar niet allemaal (bijna) tegelijk, zo lang en zonder dat iemand het ziet. Ook stealth vliegtuigen worden gezien en niet alles is mogelijk met cyberaanvallen.

Daarnaast kunnen Nederlandse onderzeeboten, mede dankzij het vroegere Nederlands-Indië en de gebiedsdelen in het Caribisch gebied, ver van huis hun opdrachten uitvoeren. Andere landen blijven vaak voor hun eigen kust met hun onderzeeboten en hebben dus kleinere boten. In de Koude Oorlog waren het Nederlandse onderzeeboten die op enkele meters afstand Sovjetschepen bespioneerden in de Middellandse Zee en de Noorse Zee.

3. Waarom bouwt Nederland niet zelf een onderzeeboot?
Het ontwerpen van een onderzeeboot is erg moeilijk. Een onderzeeboot is complexer dan een vliegtuig. Honderdduizenden onderdelen moeten op precies de juiste plaats in een krappe ruimte komen, gekoppeld worden en samen één systeem vormen. En dat binnen een stalen buis die honderden meters diep kan. Die bemande robot moet dan ook nog 30 jaar mee kunnen en binnen budget en tijd worden opgeleverd.
Sinds 1906 bouwt Nederland de onderzeeboten zelf, al waren de eerste paar ontwerpen afkomstig uit de VS.

Dit is nu voor Nederland de allereerste keer dat er nieuwe boten worden besteld die deels in het buitenland worden gebouwd. Onderzeeboten werden eerst door De Schelde (nu Damen) in Vlissingen gebouwd en de huidige boten door de RDM. Maar de RDM is al jaren failliet, in de jaren ’90 werd besloten om twee oude boten niet te vervangen en de export van een zelf ontworpen type lukte niet. Dat betekent niet dat er helemaal geen kennis meer is. Bedrijven die zich hebben verzameld binnen het Dutch Underwater Knowledge Center (DUKC) hebben zelfs nog recente ervaring met het moderniseren of ontwerpen van onderzeeboten. Maar die kennis en ervaring is te dun om een heel project op te nemen.

Lees verder op Marineschepen.nl

In wat het eindspel van de race om het bouwen van vier Nederlandse onderzeeboten lijkt te zijn, sluiten de vakbonden en scheepsbouwer Damen Schelde Naval Shipbuilding donderdag een overeenkomst, waarin wordt vastgelegd dat de onderzeeboten zoveel mogelijk in ons land worden ontwikkeld en gebouwd.

Vorige week werd bekend dat vakbonden en werkgeversorganisatie VNO-NCW bij de Tweede Kamer en het kabinet een pleidooi hielden dat de nieuwe onderzeeboten die de marine wil aanschaffen zo veel mogelijk van Nederlandse makelij moeten zijn. Damen, dat de onderzeeboten wil bouwen samen met het Zweedse Saab, is een van de kanshebbers op de opdracht van Defensie om voor minstens 3,5 miljard euro vier nieuwe onderzeeboten te bouwen. Maar het Franse Naval Group, dat de bouw wil laten verrichten bij Royal IHC in het Zuid-Hollandse Kinderdijk, geldt eveneens als kansrijk.

Slimme zet

Dat Damen als eerste een overeenkomst sluit met de vakbonden, wordt alom gezien als een slimme zet. Zeker nu verwacht wordt dat het kabinet binnenkort een besluit neemt over de kwestie, waarvoor eigenlijk de deadline al in de zomer was gesteld. „Uiteindelijk is de keuze aan Defensie”, stelt woordvoerder Robin Middel van Damen Schelde. „Wat wij vooral willen, is behoud van kennis en kunde op het gebied van boten bouwen. Eerder ging de opdracht voor de bouw van mijnenvegers naar Frankrijk. Als de onderzeeboten ook elders gebouwd zouden gaan worden, raken wij die expertise kwijt. Nederland staat bekend als innovatieve, goede botenbouwer. Stel dat straks alle mijnenvegers in het buitenland gebouwd worden, dan verlies je deze kennis. Voor een periode van dertig jaar.”

Werk

Volgens de raming van Damen levert de bouw van de vier onderzeeboten ’de BV Nederland’ zesduizend manjaren aan werk op. 3500 op hbo- en universitair niveau, de rest op vmbo- en mbo-niveau. In het voorstel van Damen/Saab wordt het omhulsel in Zweden gemaakt, waarna een groot deel van de modulaire bouw in Vlissingen wordt gedaan. „De laatste fase zal in Den Helder gebeuren. De afbouw, proefvaarten. En dan natuurlijk het onderhoud voor de gehele levensduur van dertig jaar. Dat biedt Den Helder dus heel veel werkgelegenheid. Dat past naadloos binnen de plannen van de marine om meer samen te werken met het bedrijfsleven. In onze plannen blijft het niet bij vier onderzeeërs. We bouwen ook voor de export. Zo houd je de kennis op peil van soms hoogtechnologische beroepen. Die kennis mag niet verloren gaan.”

Lees verder op NoordHollands Dagblad

Het ondersteuningsschip Zr. Ms. Pelikaan en de hydrografische opnemingsvaartuigen Zr. Ms. Snellius en Luymes krijgen een grote opknapbeurt. De schepen gaan zo met een frisse start de 2e helft van hun levenscyclus in. Defensie en Damen Shiprepair Den Helder tekenden vandaag voor deze zogenoemde midlife upkeep (MLU).

Zr. Ms. Pelikaan

Met het onderhoud worden veiligheids- en verouderingsproblemen verholpen. Zo krijgen de schepen een nieuwe zogeheten scheepshuid  en worden radars en communicatieapparatuur vernieuwd. Ook volgt groot onderhoud voor scheepssystemen. Dit wordt gecombineerd met regulier groot onderhoud.

Klaar in 2021

De werkzaamheden die dit jaar starten worden uitgevoerd op de werven van Damen in Den Helder en Harlingen. Bij deze opdracht zorgt Damen Shiprepair voor het ontwerp en de uitvoering. Zo’n 30 onderleveranciers ondersteunen het bedrijf. De klus is in 2021 geklaard.

Lees verder bij defensie.nl

Vrijdag 5 juli organiseerde Damen Schelde Naval Shipbuilding de jaarlijkse ketendag marinebouw. Samen met vertegenwoordigers van 85 bedrijven en kennisinstellingen werd vooruitgekeken naar ontwikkelingen op het gebied van innovatie, bouw en onderhoud van de nieuwe Nederlandse marinevloot. De aanwezige bedrijven vormen een sterke keten die van groot belang is bij het realiseren van zowel grote als kleinere marinebouwprojecten.

De genodigden werden ontvangen op het werfterrein van Damen Shipyards in Gorinchem. Arnout Damen verwelkomde alle aanwezigen en keek vooruit naar de komende Nederlandse marinebouwprojecten. Hij benadrukte de mogelijkheden hoe deze schepen en onderzeeboten van de toekomst door de Nederlandse marinebouw gerealiseerd kunnen worden.
Daarna werd door directeur inkoop Rik Meerman uiteengezet hoe de Nederlandse marinebouw juist door in teamverband te werken een uitstekende exportpositie wist bereiken. Hij lichtte daarbij met name innovatieaspecten in marineprogramma’s toe.

Na het inhoudelijke deel was er tijd voor netwerken, verschillende rondvaarten op een Damen fast crew supplier en een unieke VR-experience. Daarmee waanden gasten zich, door middel van een VR-bril, op een patrouilleschip van de Holland klasse van de Koninklijke Marine.

Bekijk hier een korte sfeerimpressie van de ketendag. 

Bekijk het volledige bericht op de website van NMT

In de berichten over de vervanging van de huidige Walrusklasse onderzeeboten gaat het vaak over de vier aanbieders Naval Group, Navantia, Saab-Damen en TKMS, die in een hevige strijd zijn verwikkeld. In Nederland is er echter een heel ecosysteem van bedrijven die kennis en ervaring hebben op gebied van onderzeeboten. Zij maken zich zorgen, zo blijkt uit een gesprek met voorzitter van het platform van deze bedrijven, Harm Kappen. Volgens Kappen is het cruciaal dat deze bedrijven in een vroeg stadium worden betrokken bij de ontwikkeling van onderzeeboten, en vreest van de onderzeebootbouwers zonder Nederlandse partner alleen de kruimels te krijgen. 

Er is de laatste jaren weer extra geld uitgetrokken voor Defensie, en de marine gaat de komende tien jaar voor vele miljarden nieuwe schepen en onderzeeboten vervangen. Je zou dan ook verwachten dat bij de vele Nederlandse bedrijven uit de marine-industrie druk getekend, gebouwd en gefactureerd wordt voor Defensieprojecten. Het tegendeel is waar. Het zijn onzekere tijden voor de grote en de kleine spelers. 

Overlevingskansen Nederlandse industrie
De Nederlandse industrie leeft al langer in onzekerheid, daar is op zich niets nieuws aan. Maar zo’n zes jaar geleden was het nog heel simpel: er werd bezuinigd op de marine en er was geen geld voor nieuwbouw. Nu zijn er vervangingsprojecten en is er geld, maar van een juichstemming is bij de industrie geen sprake. 

Recent verloren Damen, Thales en hun toeleveranciers de opdracht voor de bouw van twaalf mijnenbestrijdingsvaartuigen voor de Belgische en Nederlandse marine. En de B-brief voor nieuwe onderzeeboten, waar Saab-Damen favoriet is, blijft maar uitgesteld worden. Mogelijk tot juni of zelfs na het zomerverlof. Ook de ontwikkelingen in Duitsland hebben mogelijk gevolgen voor de Nederlandse industrie. Damen is doorgedrongen tot de het MKS-180 fregat, maar Duitsland heeft deze week de technologie voor oppervlakte schepen tot nationale ‘sleuteltechnologie’ bestempeld. Daardoor kan Duitsland makkelijker een keuze voor Duitse aanbieders verantwoorden. Want in Duitsland gaan al tijden stemmen op om meer voor de eigen industrie te kiezen.

Daar staat Duitsland niet alleen in. In Frankrijk is dat niet anders geweest en wordt alles in eigen land gebouwd. Maar ook in Nederland is dat sinds kort zichtbaar. Op papier althans. In de Defensie Industrie Strategie die in november 2018 uit kwam, staat dat er waar mogelijk voor Nederlandse bedrijven wordt gekozen.

Toch zijn de zorgen groot. Zo schrijft Damen Schelde Naval Shipbuilding (DSNS) in een reactie op vragen van Marineschepen.nl: “De marinebouw is als enige defensie-industriesector in Nederland nog volledig zelfscheppend. Volgens de Defensie Industrie Strategie (DIS) en het Regeerakkoord zijn dit nationaal strategische belangen die behouden moeten blijven. Dat behoud is nu echter in gevaar. DSNS heeft al tien jaar geen grote opdracht van de Nederlandse overheid meer ontvangen. Geen enkele marinebouwer zou dat overleven. DSNS en de Nederlandse marinebouw wel, dankzij exportsuccessen en civiele opdrachten. Maar bij nog langer uitblijven van nationale opdrachten verdwijnt de innovatieve voorsprong en nemen daarmee de overlevingskansen van DSNS aanzienlijk af. Het gaat dan bovendien niet alleen om DSNS, er hangt een heel cluster van hoogwaardige toeleveranciers aan vast.”G

Lees verder op Marineschepen.nl

Antwerpse scheepshersteller Engine Deck Repair betwist bij de Raad van State de toekenning van het contract voor de nieuwe Belgisch-Nederlandse mijnenjagers aan een concurrerend Frans-Belgisch consortium. Het oordeel wordt verwacht over enkele weken.

Persbureau Belga meldt dat het Antwerpse Engine Deck Repair (EDR) naar de Raad van State stapt tegen de beslissing van de regering om de bouw van twaalf mijnenjagers, bestemd voor de Belgische en Nederlandse Marine, toe te wijzen aan het consortium Belgian Naval & Robotics op 15 maart. Die groep rond de Franse scheepsbouwer Naval en de eveneens Franse dronespecialist ECA-Robotics won de aanbesteding met een totaalprijs van 2,6 miljard euro. EDR is een van de vier leden van het consortium Sea Naval Solutions. De andere twee finalisten waren Belgian Naval & Robotics en een consortium rond de Nederlandse groep Damen.

Volgens het ministerie van Defensie heeft enkel EDR een verzoekschrift tegen die beslissing ingediend bij de Raad van State. “Momenteel onderzoeken onze bevoegde diensten het dossier en kunnen wij geen verdere informatie verstrekken. Het is wachten op het arrest van de Raad van State”, zei Defensie tegen Belga.

Uitspraak over enkele weken
Navraag van onze redactie bij de Raad van State leert dat het gaat om een spoedprocedure. “In een dergelijk geval moet de Raad van State zich binnen een vrij korte termijn uitspreken. Dat is normaal een kwestie van slechts enkele weken”, zegt persmagistraat Eric Brewaeys.

Belgian Naval & Robotics is karig met commentaar. “Voorlopig verandert dat niets voor ons, wij wachten rustig af. Gezien de spoedprocedure zal het niet lang duren vooraleer we de definitieve uitslag kennen”, zegt Joëlle Brachet van het kantoor in Brussel.

Lees verder op Flows.be